Trwa pierwsza edycja kampanii społecznej "Powstrzymać pijanego kierowcę"

Ogólnopolskie stowarzyszenie „RoPSAN – Rodzice Przeciwko Sprzedaży Alkoholu Nieletnim” oraz żorskie stowarzyszenie „Bezpieczne Miasto” i Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Żorach rozpoczęły pierwszą edycję kampanii społecznej „Powstrzymać pijanego kierowcę”, finansowaną przez Urząd Miasta Żory i realizowaną na jego zlecenie.

Na potrzeby akcji dokonano diagnozy zjawiska sprzedaży alkoholu nietrzeźwym kierowcom w Żorach przy użyciu badania „tajemniczy klient – pijany kierowca”, z którego sporządzono raport. Badania przeprowadzono w czerwcu tego roku.

Pełny raport z badania (pdf)

Szacunki i dane

Sprzedaż alkoholu osobom nietrzeźwym jest jednym z najczęściej popełnianych przestępstw w Polsce. Na podstawie badań „tajemniczego klienta” „RoPSAN” stwierdza, że w Żorach, każdego roku może dochodzić do kilkunastu tysięcy tego typu przestępstw.

W 75% przypadków audytor – „pijany kierowca”, mógł kupić alkohol i odjechać. Alkohol został mu sprzedany pomimo tego, że się zataczał, było od niego czuć alkohol i mówił bełkotliwie. Najgorsza sytuacja jest na stacjach paliw i w małych sklepach osiedlowych (np. Żabka itp.). W 4 z 5 (80%) stacji paliw sprzedawcy byli gotowi bez zastanowienia sprzedać alkohol osobie wyraźnie pijanej. W prawie 90% audytów przeprowadzonych w małych sklepach osiedlowych sytuacja była identyczna. Niektórzy świadkowie takiej sprzedaży przyznawali, że „Tutaj to często się zdarza, zwłaszcza wieczorem”. Zbliżona, choć trochę lepsza, sytuacja jest w żorskich marketach, gdzie na 11 objętych badaniem placówek, aż w 7 z nich nie zareagowano na zataczającego się kierowcę i rozpoczęto sprzedaż alkoholu. Ogółem, na 24 placówki handlowe objęte badaniem, tylko w 6 (25%) sprzedawcy zachowali się prawidłowo, czyli natychmiast odmówili sprzedaży alkoholu audytorowi/„pijanemu kierowcy”.

W badaniu uczestniczył drugi audytor w roli „trzeźwego kierowcy”, a jego zadaniem było reagowanie na chęć sprzedaży alkoholu „pijanemu kierowcy”. Wyniki badania pokazują, jak ważne jest zwrócenie uwagi, że nie powinno się sprzedawać napojów wyskokowych. Po interwencji 72% kasjerów wycofało się ze sprzedaży alkoholu „pijanemu kierowcy”. Problemem okazuje się jednak samo reagowanie. Na 26 świadków, ani jeden nie interweniował jako pierwszy, a tylko trzech, którzy stali w kolejkach w marketach (Kaufland i Dino) wsparło drugiego z audytorów.

– Jesteśmy uczeni, że nie należy wtykać nosa w nie swoje sprawy. – mówi psycholog Bogdan Mizerski, wiceprzewodniczący Stowarzyszenia „RoPSAN” i kontynuuje – Kiedy widzimy trudną sytuację, gdzie trzeba zareagować, występuje tzw. „syndrom brakującego bohatera”, czyli rozproszonej odpowiedzialności. Ktoś powinien zareagować. Boimy się, że to na nas skupi się uwaga i to my będziemy mieli kłopoty, dlatego udajemy, że niczego nie widzimy – kwituje psycholog.

Problem w skali ogólnopolskiej

W 2022 r. na polskich drogach Policja zatrzymała prawie 100 tys. nietrzeźwych kierowców, a w roku 2023 ponad 93 tys. – to o 20% więcej, niż 2 lata wcześniej. Również w 2023 roku, pijani kierowcy spowodowali 1600 wypadków, w wyniku których zginęło 251 osób, a 1741 zostały ranne.

Wyzwania

Największym wyzwaniem, według organizatorów kampanii „Powstrzymać pijanego kierowcę”, powinny być działania szkoleniowe prowadzone na stacjach paliw oraz w małych sklepach osiedlowych, gdzie odnotowano najwyższe odsetki nierzetelnych sprzedawców (odpowiednio: 80% i 88%). Bardzo liczy się na podjęcie odpowiednich działań edukacyjnych i dyscyplinarnych, przez managerów i franczyzobiorców nieodpowiedzialnych placówek oraz zarządy sieci handlowych i koncernów paliwowych, do których to wszystkich wysłano listy interwencyjne. Działania, które spowoduję istotną zmianę w zachowaniu sprzedawców wobec nietrzeźwych kierowców.

Plany

Twórcy kampanii społecznej „Powstrzymać pijanego kierowcę”, poprosili dyrekcje żorskich szkół i samorządy uczniowskie o rozważenie możliwości aktywnego zaangażowania młodzieży w obecnym roku szkolnym w tzw. Wirtualnej Debacie. W ramach przedsięwzięcia młodzież ma nagrywać kilkuminutowe podcasty lub filmy (telefonem komórkowym) przedstawiające ich opinie i pomysły jak skutecznie ograniczyć sprzedaż alkoholu osobom nietrzeźwym, zwłaszcza kierowcom. Istotne w Wirtualnej Debacie będzie również doskonalenie umiejętności reagowania na ryzykowne zachowania nietrzeźwych rówieśników.

Po raz kolejny zaproponowano, aby sieci handlowe rozważyły możliwość wprowadzenia tzw. „Obiektywnych Kryteriów Nietrzeźwości” scharakteryzowanych przez Stowarzyszenie RoPSAN, które pozwolą sprzedawcom rozpoznawać osoby nietrzeźwe oraz adekwatnie reagować, gdy zamierzają kupić alkohol. Zaproponowano również możliwość monitorowania zachowania sprzedawców w ramach kolejnych edycji badań „tajemniczego klienta”.

Twórcy badania postanowili wyróżnić miejsca, w których kasjerzy odmówili sprzedaży alkoholu audytorowi „pijanemu kierowcy” bez interwencji drugiego z audytorów. Są to:
1. Hipermarket „Auchan” ul. Francuska 11
2. Supermarket „Stokrotka” oś. Sikorskiego 15a
3. Supermarket „Biedronka” ul. Zjednoczonej Europy 14
4. Supermarket „Biedronka” ul. Męczenników Oświęcimskich 20B

5. Stacja paliw ORLEN ul. Kościuszki 35
6. Sklep „Żabka” Al. Niepodległości 3

Zawiązano również Żorską Koalicję na rzecz Odpowiedzialnej Sprzedaży Alkoholu, którą ratyfikowali 15 lipca 2024 roku: Zdzisław Krzak, Przewodniczący Stowarzyszenia „Bezpieczne Miasto” w Żorach; Bogusław Prajsner, Przewodniczący Zarządu Głównego Ogólnopolskiego Stowarzyszenia „RoPSAN”; ostatnim z sygnatariuszy jest Arkadiusz Kuś, Przewodniczący Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Żorach.